Interview met Ivar Björnson van Enslaved

Door Anomander

Deze tour heet de Spinning Wheel Tour en het vorige album was getiteld In Times, is tijd voor jullie een inspiratiebron, is het iets waar jullie veel mee bezig zijn?

Ivar: Ja dat is het de afgelopen jaren al wel geweest, ik bedoel de In Times-plaat is daar zeker op gebouwd als je kijkt naar de titel en het concept. We verwisslen vaak van concept en duiken daar dan diep op in. De plaat ervoor, RIITIIR, was meer gebaseerd op wereldwijde mythologie en hoe pre-christelijke en pre-islam culturen overeenkomsten vertonen, zoals de Noorse en Indo-Europeese culturen bijvoorbeeld. Nu werkte het concept ‘tijd’ goed met waar we mee bezig waren en het sloot mooi aan op onze anniversary tour. Hierna sluiten we dat weer af en gaan we verder denken over een concept voor onze nieuwe plaat voor volgend jaar.

Dat is goed nieuws!

Ivar: He he yeah!

Opkomend in de Noorse metalscene van de vroege jaren negentig zet je wel op een bepaalde koers. De muzikale stijl op vroege albums is dan ook vergelijkbaar met andere bands uit die tijd als Darkthrone en Immortal, terwijl de recente albums en de nieuwe single daar enorm van afwijken.

Wanneer kwam het moment dat jullie dachten: ‘hé we gaan een andere kant op?’

Ivar: Het meest bepalende moment kwam in 1998 na het opnemen van Blodhemn. We hadden al wel wat melodische en proggy geluiden en hints op de voorgaande albums, maar na 1998 realiseerde we ons dat we ons konden blijven oriënteren op de blackmetalruimte waarin we onze eerste albums hadden geschreven of dat konden verlaten. Het was nu of nooit en de beslissing was eigenlijk heel makkelijk. Dus de albums die daarna volgen; Mardraum en Monumension etc. zijn eigenlijk het meest experimenteel en sindsdien is het eigenlijk een geleidelijke ontwikkeling.

Dit hoor je zeker terug in het meest recente werk. De nieuwe single (red. Heimvegen) is tegelijkertijd een afwijking van het vorige album en met haast rocktracks als Building with Fire en toch hoor je direct dat het een Enslaved-song is.

Ivar: Ja we houden de rek er in en zoeken de grensen continue op.

Hetzelfde geldt ook voor jullie teksten. In tegenstelling tot de blackmetalbands waar jullie mee opkwamen, gaan jullie teksen niet over het haast clichématige satanisme of nihilistische mysanthropie. Hoe kwam die beslissing tot stand?

Ivar: Wij kwamen uit een tijd waarin alles wat je deed in muziek erg gedefinieerd was binnen een afgebakend kader. Black metal ging over satanisme en de duistere kant van dingen en het was duidelijk voor mensen dat je dit alleen deed als je het echt meende en er 100% achter stond. Het koste ons minder dan een seconde om te bedenken dat dit niets voor ons was, het satanisme had geen enkele aantrekkingskracht op ons. Het was de eenzijdig. Wij wilden het negatieve, destructieve element in onze muziek, maar ook het tegenovergestelde, het constructieve en positieve. Toen was het eigenlijk eenvoudig genoeg om bij de Noorse mythologie uit te komen, want dat heeft alles, weet je. Het is circulair, het heeft de vernietiging, maar ook de wedergeboorte van het positieve. Die cirkel is eeuwig en dat resoneerde met de muziek die we wilden maken. We willen muziek maken die Øagressief en duister is, maar willen tegelijker tijd zachte en lichte elementen toe kunnen voegen. Net zoals wij als persoon zijn, het paste beter bij ons als mensen. Het is eigen zo klaar als een klontje.

Zowel jij als Grutle geven vaak aan dat jullie voornamelijk beïnvloed zijn door 70’s en 80’s progrockbands, dit hoor je ook zeker terug in jullie muziek, maar zijn er ook  recente metalbands waarvan je zegt; die zijn interessant voor ons?

Ivar: Oh zeer zeker. Zo zijn er de wat meer populaire bands als Meshuggah die ik fascinerend vind om hun niveau van agressie en energie. Maar ik ben ook geïnteresseerd in wat er gebeurt in de underground met bijvoorbeeld de Poolse band Mgła. Dat is voor het eerst in misschien wel tien jaar dat ik band hoor die zo bezig is met atmosphere. Er zijn zoveel bands met spectaculaire podium shows en dan klinken ze als de 90’s. Met deze gasten is het iets nieuws en dat levert mij veel inspriatie op en ik geniet ervan om er naar te luisteren. Dan zijn er ook nog de bands die echt naar de randjes op zoek gaan en het uiterste uit de muziek halen zoals bijvoorbeeld Gorguts met zijn laatste drie albums. Ik speel nu 25 jaar gitaar en zelfs voor mij is dat niet te volgen, fantastisch.

Bergen dan. Wat is het toch dat Bergen zo’n ontzettende goede bakermat voor extreme metalbands maakt? Als je kijkt naar hoeveel bands jullie stad rijk is moet er haast iets in het water zitten, wat is die magie?

Ivar: Zoals bij elke muziekscene is het een mix van toeval en de juiste mensen op dezelfde plek hebben. We hadden een paar sterke individuen in de vroege 90’s in Bergen en dat werkte goed samen met de muzikale infrastructuur van de stad. Daarnaast was er in vergelijking met Oslo, waar in die tijd er vooral naar de rest van de wereld gekeken werd in termen zoals pop cultuur en export, meer ruimte voor een alternatief en authentiek geluid. In Bergen heerste er een mentaliteit van de ‘the freak is the hero’, zo kwamen al de hardcore psychedelische LSD bands van de 70’s uit Bergen. Alles wat ‘fucked up’ was kwam uit Bergen, zo ook dus de black metal. In die tijd runde al die gasten, die in de 70’s en 80’s speelden, de studio’s, zoals Pytten bij Grieghallen die zo klaar was met pop en rock dat hij ‘op het punt stond zichzelf af te maken’ moest hij nog zo’n album opnemen. Black metal was op dat moment de grote anti-beweging en toen de vader van de gitarist in Old Funeral belde om te vragen of Pytten geïnteresseerd was om te komen luisteren naar een optreden en die muziek op te nemen, sprong hij uit zijn stoel van enthusiasme. Fuck yes! Eindelijk iemand die alle voorgaande muziek de vinger geeft! Uiteindelijk bood hij al onze bands geweldige studio tijd deals aan en ook de eigenaar van Apollon, de grootste platenhandel/bar in Bergen ging mee in het enthusiasme voor black metal. Al die oude rockers gaven er niets om dat het allemaal om satanisme en zo ging, zij hoorden vooral goede muzikanten. Dus al die support van mensen om ons heen maakte het de ideale plek.

Kun je dan, met al deze mensen om je heen in Bergen, ook spreken van een actieve scene? Loop je bijvoorbeeld mensen als Vintersorg of Øystein Brun dan ook regelmatig tegen het lijf?

Ivar: niet precies die twee personen, omdat ze best ver buiten Bergen wonen, maar de gasten van Taake zie ik elke week. Hun label zit tegenover ons in de gang waar wij onze oefenruimte en kantoor hebben. Dark Essence het label waar de meeste Bergen bands op zitten zit in hetzelfde gebouw, evenals de rockclub Garage. Dus ja ik zou wel zeggen dat er een hechte scene is. Natuurlijk hebben we allemaal families, maar ik wil daar toch wel graag deel van uit blijven maken.

25 jaar. We kunnen er niet omheen draaien. Dat heeft ongtwijfeld een effect, we worden allemaal een dagje ouder. Het is ook 25 jaar ‘on the road’. Hoe hou je dat vol, hoe maakt je het dragelijk?

Ivar: We proberen vooral realistisch te zijn over wat we voor elkaar kunnen krijgen met touren. Deze herfst is gewoon heel speciaal vanwege het 25 jarig jubileum, nu hebben we komende week nog drie shows en dan zijn we negen weken op pad geweest en nu voel ik wel dat dat een beetje veel van het goede was. Met twee kleine kinderen thuis en een vrouw met full time baan die nu ook compleet is uitgeput. Ze zijn even goed begripvol, onze vriendinnen en vrouwen zijn al lang met ons en begrijpen dat we soms ook op tour moeten voor onze carriere, maar normaal spelen we korte tours van 2 à 3 weken en proberen dan wat tijd thuis door te brengen. Evengoed zijn we in Noorwegen ook gewend aan vaders die werken op olie platformen en schepen die ook weken van huis zijn. Waar het vooral op neer komt is goede afspraken en je eigen grenzen goed kennen. Ik ben natuurlijk erg toegewijd aan Enslaved, kunst en muziek, maar je moet goed naar je eigen signalen leren luisteren.

Dus niet simpelweg als Lemmy elke avond alle remmen los en we zien wel waar het schip strandt?

Ivar: Ik denk dat hij een zeer, zeer zeldzaam geval was…

De laatste twee en half decennia moeten jullie inmiddels over de duizend optredens gedaan hebben, daar moeten een aantal indrukwekkende shows bij gezeten hebben. Kun je me de slechtste en de beste noemen?

Ivar: Oei, goeie vragen hoor! Ik denk dat de slechtste show in een kleine plaats in Mexico was, ik herinner me de naam niet meer, in 1995 toen we een stuk of tien data in veertien dagen speelden en door Mexico tourden. Omdat we het oorspronkelijke concert gemist hadden, een show in een grote zaal voor duizend mensen, doordat de chauffeur siësta moest houden, was er een nieuwe show geboekt in wat eigenlijk gewoon een hoerenkot was. Compleet fucked up en gedrogeerde mensen die een beetje rondhingen, geen P.A. enz. Er waren misschien zo’n vijftien à twintig oprechte Enslaved-fans, dus we voelden dat we voor hen moesten spelen. Na het optreden besloot de gast die onze tour en reis door Mexico geregeld had om er simpelweg vandoor te gaan en liet ons daar achter. Dus moesten we zo’n vierentwintig uur met de bus richting de Amerikaanse grens reizen. Enkelen van onze Amerikaanse crew hadden inmiddels gehoord wat er gebeurd was en wachten ons op bij de grens, dit was allemaal voor de mobiele telefoon. En sja we hadden allemaal natuurlijk vreselijk diarree… het was echt vreselijk.

Dat krijg je zo’n beetje als je een Noor injecteert in een situatie die op alle fronten anders is dan wat hij gewend is. Het weer, de hitte het voedsel.

Ivar: Ja. No shit! Het was tijdens die reis dat er echt momenten waren waarop we tegen elkaar zeiden; ‘we gaan nu gewoon dood.’ Het was ook echt zo’n goedkope, vreselijke bus want we hadden daar ons laatste geld dus aan uit moeten geven. Er waren super agressieve politiecontroles die dus ons overgebleven geld innamen en we dachten echt, voordat dit voorbij is worden we beroofd of neergeschoten, of beide.

De beste is moeilijker. Gelukkig is het makkelijker om de slechtste eruit te pikken. De show die er echt uitsteekt voor me is wel Wacken 2010. Het weer was perfect en het podium. We speelden niet op het hoofdpodium, maar ernaast maar dat deed er niet toe. Het moment dat we moesten gaan spelen leek perfect uitgezocht, alsof het zo gepland was. Toen de intro begon te spelen verdwenen de wolken en brak de zon door, het was echt een epische sfeer. We speelden een geweldige show. Ja dat was wel een van de groten.

Grutle Kjellson en jij zijn nu vijfentwintig jaar samen, zo’n beetje als een oud getrouwd stel.

Ivar: Ja, beter dan meeste getrouwde stellen bijna.

Hoe werkt dat? Hoe beïnvloedt dat jullie relatie?

Ivar: Het is eigenlijk geweldig, mijn full time job is dus te werken met mijn beste vriend. We hebben echt geluk dat we verschillende prioriteiten hebben. Op die manier werkt het. We hebben verschillende wereldbeelden, was dat niet het geval waren we ons vast aan elkaar gaan ergeren. Grutle is voor een buitenmens met zijn vissen en dat alles en ik ben veel meer een binnenmens. Natuurlijk hebben we ook gemeenschappelijke interesses zoals de Noorse mythologie en runen. We hebben de belangrijke dingen met elkaar gemeen, maar alles daarbuiten is behoorlijk gescheiden. We zijn wel erg betrokken bij elkaars levens. Hij was mijn getuige op mijn huwelijk en de peetoom van mijn kinderen. Alle klassiekers.

Om terug te komen op jullie show op Wacken, het lijkt erop, als je naar jullie tourgeschiedenis kijkt, dat Enslaved vooral de kleinere podia en clubshows verkiest boven de grote festivals. Is dit een waar jullie voorkeur naar uit gaat?

Ivar: Beiden hebben hun aantrekkingskracht. Het is een beetje als de vergelijking tussen het touren en opnames maken in een studio, het is allebei leuk. Kijk bijvoorbeeld naar het spelen vanavond in de Jupiler zaal van 013. We kunnen hier veel dichter bij het publiek komen en dat maakt het veel intiemer, wat het ook makkelijker maakt voor ons. Op een groot podium is er gewoon een echte afstand met de fan, maar het is wel allemaal groots. Ik kan niet zeggen dat ik het ene boven het andere prefereer.

013 moet ook wel een speciaal plekje in jullie hart hebben inmiddels. Ik was op Roadburn in 2015 en dat was iets speciaals, jij mocht het festival cureren, samen met Einar van Wardruna. Welke indruk heeft dat op je achtergelaten?

Ivar: Allereerst voelde ik me vooral zeer vereerd om gevraagd te worden, ik heb er zo van genoten. Het is echt een van de leukste dingen die ik ooit gedaan heb. Het was net kerstavond om te mogen luisteren en kijken naar de bands die ik zelf geboekt had en om achter af met ze te praten en rond te hangen. En dan mocht ik ook nog eens zelf spelen.

Was het Skuggsjá-optreden ooit live opgenomen?

Ivar: Nee helaas. Dat komt voornamelijk omdat de instrumenten, die Einar ook in Wardruna gebruikt, extreem gevoelig zijn voor verandering en die moeten daarom opgenomen worden in een studio. Het is dus wel op plaat uitgebracht, maar we konden het niet live opnemen. Stel iemand opent een deur naast het podium en het gaat helemaal mis met de paardenhaar viool, dat zou jammer zijn.

Deze vrijdag komt jullie nieuwe compilatie plaat: Sleeping Gods/Thorn uit. Waarom hebben jullie ervoor gekozen deze twee ep’s samen uit te brengen als een album?

Ivar: Eigenlijk omdat mensen via via enz. gehoord hadden dat deze nummers echt heel goed waren en ze geen toegang hadden tot het materiaal omdat ze in zeer beperkte oplage gereleasd waren. De ene ep alleen in Amerika als gratis give away en de andere een oplage van slechts duizend stuks gereleasd door Soulseller.  Dus ik raakte betrokken bij het label By Norse Music en we besloten het opnieuw uit te brengen.

Dus waarom haalden die nummers het niet om op Ethica of RIITIIR te komen?

Ivar: Het was niet dat die nummers niet goed genoeg waren voor die twee albums, maar omdat ze specifiek geschreven waren voor die twee ep’s. Ze hebben ook wel een beetje een andere muzikale expressie.

Vijfentwintig jaar later. Dertien albums uitgebracht en de veertiende onderweg. Ik wil je ego niet te veel strelen, maar dat is indrukwekkend, hoe je het ook wendt of keert. Wacken gedaan, Roadburn gecureerd. What’s next voor Enslaved?

Ivar: In ieder geval dus een nieuw album! Ook komen er meer samenwerkingen met Wardruna en gaan we meer speciale Enslaved-projecten doen. We vinden het leuk om deze ep’s en 7”s te doen. Ook willen we een nog betere liveband worden en meer gaan touren. Ik denk dat we nog zo’n vijfendertig, misschien wel veertig jaar over hebben als band. Er zijn nog zoveel dingen te doen.

Zijn er nog verrassingen die we vanavond kunnen verwachten op het podium?

Ivar: Ik zou willen zeggen van ja, maar als je de Enslaved catalogus een beetje kent, dan weet je wat je kunt verwachten, maar de setlist is wel speciaal. Dat is tenminste wat we terug horen van mensen. We focussen ons wel op het wat nieuwere werk, maar omdat mensen het Frost-album zo goed vonden gaan we ook ver terug in ons bestand van nummers. Iedereen zou de show vanavond in ieder geval goed moeten kunnen vinden. Laten we achteraf een biertje drinken, ik ben benieuwd wat je ervan vond.

Dat gaan we doen! Bedankt voor het interview.