Enslaved - Utgard

Label: Nuclear Blast

100

Anomander

Soms is het, als muziekjournalist, erg lastig om met een objectieve blik naar een nieuwe plaat te luisteren en er een zo’n eerlijk en oprecht mogelijke mening over te ventileren in een ‘to the point’-review. Natuurlijk probeer je ook wel de pareltjes uit te kiezen, de krenten uit de pap te vissen, omdat je simpelweg liever naar een release luistert waarvan je van te voren weet dat deze zal bevallen, dan dat je een willekeurige greep uit de Amped-Up promo-pool doet, al heeft dat (soms) ook z’n charme. Maar als dan een band, die al decennia lang op nummer twee prijkt in de eeuwige favorietenlijst van yours truly, voorbij drijft, dan gooi ik niet alleen m’n hengeltje uit, maar vis ik met dynamiet, Paul Hogan-style.

Ik ga er geen doekjes om winden. Enslaved is wat mij betreft de grootste, nog actief muziek schrijvende, band in metalland. Dat is nogal wat om te stellen zo, op deze vochtige, grijze herfstochtend, maar van de vele honderden bands die bij me de revue passeerden, blijven deze Vikingen uit het mij zo geliefde Bergen, NO, mij toch keer op keer weer omverblazen. Zij het op het podium of op plaat, ik ga er volledig in op.

Mijn eerste review voor Amped-Up, die ik bij wijze van sollicitatiebrief verstuurde, was voor de plaat In Times. Een plaat waarop Enslaved voor eens en altijd aangaf dat de grootste eer te behalen viel in progressieve muziek. Waar de band nooit haar wilde blackmetalharen zou verliezen, werd een weg ingeslagen die bereden zou worden met experimentele verve en een gevoel voor de avontuurlijke exploratie van extreme muziek. Deze lijn werd succesvol voortgezet op de opvolger E die de roots van de band nog wat losser liet. Nu, in dit jaar van bittere ellende en algehele malaise, keert de band terug met Utgard, een plaat vol uitersten, maar ook herkenning, een wilde rit.

Utgard trapt af met wat ik zou typeren als een Viking samenzang, een lied wat mogelijk door de voorvaderen van de heren Bjørnson en Kjellson gezongen werd voorafgaand aan het platbranden van een niets vermoedende Normandisch dorpje. Arme Franse boerkes… Het vervoert me direct naar de wereld van weleer en zet de toon voor het album. De intro van Fires in The Dark doet dan echter nog niet vermoeden wat de track zelf in petto heeft. Nog een intro! Nadat de samenzang en akoestische gitaar plaats maken voor een mars, vergezeld van de kenmerkende rasp van Grutle, breekt de storm pas echt los na zo’n dikke 2.30min. En ook dat gebeurd gestaag en gelaagd, het is alsof je langzaam maar zeker de donder over je heen voelt spoelen. Ook wordt al snel duidelijk dat jonge hond Håkon Vinje al heel wat bijgeleerd heeft op vocaal gebied sinds zijn vorige opnames op E. Zijn stemt klinkt kraakhelder en vol zelfvertrouwen en geeft een geweldig contrast met de eerder genoemde rasp. Als opener laat Fires In The Dark weinig te wensen over.

Tijd om het gas wat verder in te trappen en even te laten horen waar Enslaved ook al weer vandaan kwam. De tweede single Jettegryta grijpt je bij je strot als een pitbull die al 3 maanden geen peuters te vreten heeft gehad. Terug naar black metal, terug naar geweldige riffs met vernietigende drums. Wie dacht dat de band op E wat van z’n kloten verloren had, wordt nu weer even duidelijk gemaakt dat niets minder waar is. Ook is deze track een uitgelezen kans voor kersverse drummert Iver Sandøy om even zijn flinke spierballen te laten zien. Ik zal altijd een Cato fan blijven, maar ook deze nieuwe man achter de kit kan trommelen als een koning.

Dan gaan we weer een compleet andere kant op. Sequence is als een droomlandschap. Een schilderij gevormd door muzikale patronen. De track kent zoveel laagjes en nuances dat ik na tien keer luisteren nog steeds nieuwe noten en geheimen ontdek. Deze song kwam tot stand uit een samenwerking met componist/percussionist Marin Horntveth. Geen idee wie de goede man is, maar ik weet nu wel dat hij de moeite waard is om eens in te duiken. Wat een enorme diversiteit brengt deze man. Sequence heeft zoveel te bieden dat ik het steeds blijf herluisteren, een album op zich. Check ook even deze video, mocht het je interesse gewekt hebben: https://www.facebook.com/enslaved/videos/804065960380454

Homebound was de eerste single van Utgard die Enslaved losliet op de wereld. Een track die aan gaf dat er opnieuw veel ruimte voor diversiteit zou zijn op het nieuw album. En hoe! Van slopende haast industrial black metal klinkende passages tot de gehaaste, gedreven hoofd thema riff, de rauwe cleane vocalen van de nieuwe drummer en het overal epische gevoel dat deze track achterlaat. Het is een meesterlijke oefening in de opbouw van een track die je overspoeld als een tsunami. Dat het geheel dan af mag sluiten met nog net een paar heerlijk nostalgische 70s tonen uit een Hammond orgel, als ode aan de bands die hen voor gingen… kers op de taart, of was dat toch die overbluffende solo ergens halverwege de track? Geniaal.

De komst van de tweede helft van het album wordt dan aangekondigd met een atmosferische synth track, die de galmende stem van Grutle begeleidt in wat ik alleen kan beschrijven als een man die in een donkere, klamme grot zijn goden aanbid. Deels mantra, deels gebed en geheel onheilspellend. Het enige nadeel is dat ik er dan wel echt niets van versta, al mag dat de sfeer niet drukken.

Als we nog niet genoeg verrast waren, neemt Utgard plots weer een compleet andere wending. Al sinds de track Fenris uit 1994, vraag ik me af wat de fascinatie van de mannen van Enslaved is met techno/industrial-achtige keyboard passages. Welnu Urjotun doet daar nog even een schepje bovenop, met een sneeuwschuiver. De track lijkt in eerste instantie van een volledig ander album te komen, wat heet, van een volledig andere band. De 80s vibe druipt er vanaf, het doet me denken aan Kraftwerk of iets uit de New Wave stal. Het is pas na een groot aantal luisterbeurten dat bij mij het muntje lijkt te vallen. De compositie is complex en voelt unheimisch, ik voel me opgejaagd en ongemakkelijk. Knap dat muziek dat soort gevoelens bij je op kan roepen. Het is wel het summum van de experimentele kracht achter Enslaved.

Het geheel wordt pas echt opgeschaald als we het majestueuze en magistrale Flight Of Thought And Memory bereiken. Gitaarpartijen die voortvloeien als tijdloze rivieren uit een bron van onuitputtelijke melodische diversiteit. Tempowisselingen die van zwevende vogels overgaan tot galopperende wilde paarden en weer terug. Ik kom metaforen en superlatieven te kort voor songs als deze. De solo doet denken aan sommige van de besten die ik ooit hoorde in epische power metal songs. De etherische outro van de track, met Tubular Bells keys en gesproken vocalen laten je met meer vraagtekens dan antwoorden achter als het al weer overloopt in de volgende klepper.

Want dit album heeft geen tekort aan epische composities. Storms Of Utgard, alleen de titel doet me al watertanden. Dat kan alleen maar goed zijn. We gaan weer terug naar wat hogere tempo’s met wat meer drive en agressie en net als je denkt dat het wat meer voorspelbaar begint te klinken gooien de drums het weer over een andere boeg, even geen blastbeats maar nog maar eens wat progressievere ritme patronen in de mix. Precies genoeg, zoals een 3 ster Michelin chef zijn maaltijd van zout voorziet. En dan die gitaar solo… damn, wat hou ik in eens van solo’s.

Het epos wordt dan afgesloten met het zalvende Distant Seasons, een song waarop Håkon Vinje nog maar eens laat zien dat hij beschikt over een prima arsenaal aan vocale stijlen en dat de 80s een bepalende rol speelden in de totstandkoming van dit album. De song staat bol van de goede hoop en nostalgie, die alleen een track als deze bij me teweeg kan brengen. Het wijkt weer af van de rest van het album en toch past het perfect als een slot op wat ik alleen maar kan betitelen als een overweldigende reis door de experimentele uithoeken van de breinen van deze artistiek onovertroffen moderne Vikingen.

Ik ben benieuwd wat de rest van dit godvergeten jaar nog brengen gaat, maar betere muziek dan dit kan ik niet op hopen of verwachten. Wat een meesterwerk.

Tracklist: